تهدید های زیستی
عوامل بیولوژیکی ارگانیسم‌ها یا سمومی هستند که می‌توانند باعث کشته‌شدن و یا ایجاد ناتوانی و مصدومیت در افراد، احشام و یا حتی آسیب در محصولات کشاورزی شوند. سه گروه عمده عوامل بیولوژیکی تحت عنوان تسلیحات ویروسی، باکتریایی و یا سمی مورد استفاده قرارمی‌گیرند. رشد و نگهداری بیشتر عوامل بیولوژیکی بسیار دشوار می‌باشد. اکثر آنها بواسطه قرارگرفتن در معرض نورخورشید یا سایر عوامل زیست محیطی بسرعت تجزیه می‌شوند حال آنکه برخی دیگر نظیر میکرب سیاه زخم (آنتراکس) عمر طولانی دارند. عوامل بیولوژیکی با پاشیدن و افشاندن در هوا، سرایت از (حیوانات آلوده) به انسان و نیز آب و غذای آلوده منتشر می‌شوند.
مواد بیولوژیکی عبارتست از:
ذرات معلق در هوا (aerosol): عوامل بیولوژیکی در هوا پخش شده و به شکل غبار رقیقی درمی‌آیند که تا کیلومترها حرکت می‌کنند. استنشاق این مواد باعث ایجاد بیماری در انسان و حیوان می‌شود.
حیوانات: برخی بیماری‌ها توسط حشرات و حیوانات مثل کک، مگس، موش، پشه و یا حیوانات اهلی منتشر می‌شوند.
آب و غذای آلوده: برخی سموم و ارگانیسم‌های بیماری‌زا (پاتوژنیک) در ذخایر آب و غذا می‌مانند. بیشتر میکرب‌ها ممکن است بواسطه پختن غذا یا با جوشاندن آب از بین بروند. با جوشاندن آب به مدت یک دقیقه می‌توان بیشتر میکرب‌ها را از بین برد اما برخی دیگر ممکن است به مدت زمان بیشتری نیاز داشته‌باشند. دستورالعمل‌های لازم و مربوطه را دنبال‌کنید.
انسان به انسان: انتشار برخی موارد عفونی و مسری از این طریق است. انسان همواره منبع مساعد عفونت برای انتقال بیماری‌هایی چون آبله، طاعون و ویروس لاسا می‌باشند.
اقدامات قبل از انتشار عوامل بیولوژیک
نصب یک فیلترجاذب ذرات با کیفیت بالا در ساختمان
به دقت به هشدارهای مقامات و مسئولین درمورد نحوه برخورد گوش‌کنید.
آمادگی قبل از بروز مشکل:
برای اطمینان بیشتر در تمامی موارد و ایمن‌سازی لازم است با پزشک خود صحبت و تمام موارد را بررسی کنید. بچه‌ها و افراد بزرگسال دربرابر عوامل بیولوژیکی بسیار آسیب‌پذیرند.
یک فیلتر هوای مخصوص درمجرای دستگاه گرمازا خود نصب کنید. این فیلترها ذرات را از اندازة 3/0 تا 10 میکرونی را دفع می‌کند. بیشتر عوامل بیولوژیکی که ممکن است وارد خانه شوند را فیلترمی‌کند. اگرسیستم مرکزی گرمایشی و سرمایشی ندارید یک فیلتر جاذب ذرات قابل‌حمل را می‌توان به کار برد.
پاکسازی ساختمان:
مدیران و صاحب‌خانه‌ها باید نوع و سطح تصفیه و پاکسازی و همچنین میزان حفاظت در برابر عوامل بیولوژیکی را در ساختمان‌های خود مشخص کنند. مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی در این باب دستورالعمل‌های فنی در مورد راهنمای سیستم‌های پاکسازی و تصفیه برای محافظت از محیط ساختمان در برابر حملات رادیولوژیکی، شیمیایی و بیولوژیکی فراهم می‌اورد.
مقدمات حین انتشار عوامل بیولوژیک
مقامات مسئول در امر بهداشت و درمان ممکن است نتوانند خیلی سریع اطلاعات ضروری برای انجام کارهای لازم دریک حمله بیولوژیکی را فراهم‌آورند. تشخیص نوع بیماری و نحوة درمان آن و اینکه چه کسانی در خطر می‌باشند زمان‌بر است. برای کسب خبر و اطلاعات اعم از نشانه یا علایم بیماری، حوزه و محدودة خطر و توزیع دارو و واکسن گوش به زنگ اخبار رادیو و تلویزیون باشید و در صورت بیماری به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید
اگر درخانه دستگاه گرمایشی و سرمایشی مرکزی همراه با فیلتر جاذب ذرات دارید، درصورتی‌که روشن است سیستم را در حالت گردش داخلی قرار دهید. در غیر اینصورت دستگاه را خاموش نمائید. اولین گواه و شاهد یک حمله ممکن است زمانی باشد که شما متوجه علایم بیماری در زمان در معرض قرارگرفتن آن عامل باشد. نسبت به هر علامت یا نشانه بیماری مشکوک باشید اما فکر نکنید که هربیماری بواسطه یک عامل بیولوژیکی بوجود می‌آید. از عقل سلیم بهره بگیرید و درمان بهینه را بکار برید.
اگر مواد غیرمعمول و مشکوک در نزدیکی خود مشاهده‌کردید:
سریعاً از محل دور شوید.
خود را با آب و صابون تمیز بشویید.
با مقامات تماس بگیرید.
برای کسب تکلیف و راهنمایی گوش به زنگ رادیو و تلویزیون باشید.
اگر دچار بیماری شدید درصدد درمان برآیید
سیاه زخم:
باکتری مولد:باسیلوس آنتراسیس
افراد تماس یافته با این عامل بیولوژیکی بسته به نوع تماس ممکن است یکی از سه نوع سیاه زخم که سیاه زخم تنفسی،سیاه زخم جلدی و سیاه زخم گوارشی را تجربه کنند.
در 5% موارد هریک از انواع سیاه زخم ممکن است با عوارضی همچون مننژیت توام شود و این در صورتی است که باسیل سیاه زخم بتواند از طریق جریان خون،وارد سیستم عصبی مرکزی شود.
سیاه زخم تنفسی:
این نوع سیاه زخم یک بیماری دو مرحله ای است.در فاز اول بیماری،علائمی شبیه به سرماخوردگی خفیف ظاهر می شود که پس از آن به مدت 24 ساعت و یا بیشتر،رو به بهبودی ظاهری گذاشته ولی بلافاصله فاز حاد با علائم وخیم تر آغاز می شود.
دوره ی نهفتگی این بیماری بسته به تعداد باکتری هایی که استنشاق شده اند 1 تا 5 روز و در برخی موارد تا 60 روز هم بوده است.
علائم فاز اولیه:
ناراحتی تنفسی نسبتاً خفیف و غیر اختصاصی
درد عضلانی
بی حالی
خستگی
تب خفیف
سرفه ی خشک
گاهی ناراحتی خفیف سینه
علائم فاز حاد:
ناراحتی شدید تنفسی
دشواری تنفس
تعرق زیاد
کبودی پوست
تب
نبض تند و تنفس سریع
معمولاً 24 تا 36 ساعت پس از آغاز ناراحتی تنفسی،شوک و مرگ رخ می دهد.
مرگ و میر در اثر سیاه زخم تنفسی به 65 تا 90 درصد موارد ابتلا می رسد،حتی زمانی که درمان آنتی بیوتیکی انجام شده باشد.
سیاه زخم جلدی:
این نوع سیاه زخم زمانی ایجاد می شود که باکتری ها از طریق زخم هایی که از قبل وجود داشته اند،در زیر پوست قرار گیرد.
دوره ی نهفتگی بیماری 2 تا 5 روز است اما ممکن است تا 7 روز هم برسد.
زخم های پوستی به شکل جوش های کوچک بدون درد اما خارش دار بر روی برخی از مناطق بدن مانند صورت،گردن و دست ها ظاهر می شود.سپس جوش ها مانند تاول آبدار می شود و حلقه هایی از تاول های کوچک تشکیل می شود.ممکن است تاول های کوچک به یکدیگر بپیوندند و یک تاول بزرگ را به وجود آورند که اگر پاره شود به صورت یک زخم باز در می آید.
زخم ها یک لکه ی خشکیده ی سیاه را به وجود می آورند که پس از 1 تا 2 هفته می افتد و اثر آن برای همیشه باقی یمی ماند.
سایر علائم:
تب
درد عضلانی
تورم گره های لنفاوی در اطراف ناحیه ی تاول زده
گاهی تورم غدد لنفاوی سر،گردن و مجاری هوایی
به ندرت عفونت خون
سیاه زخم جلدی در صورت عدم درمان تا 20% تلفات ایجاد می کند،چنانچه بیماران با آنتی بیوتیک های مناسب تحت درمان قرار گیرند،مرگ و میر به ندرت اتفاق خواهد افتاد.
با وجودی که سیاه زخم از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کند،اما تماس مستقیم با ترشحات تاول ها و زخم های پوستی می تواند سیاه زخم جلدی ثانویه را ایجاد کند.
ترشحات تاول ها،ممکن است عفونی و حاوی باکتری باشند،بنابراین رعایت احتیاط توصیه می شود.
سیاه زخم گوارشی:
این نوع سیاه زخم بر اثر خوردن گوشت آلوده ای که کاملاً پخته شده نباشند به وجود می آید.
دوره ی نهفتگی این بیماری 2 تا 7 روز است.
دو نوع سیاه زخم گوارشی وجود دارد:روده ای و دهانی-حلقی
سیاه زخم روده ای در ابتدا تهوع،استفراغ،بی اشتهایی و تب به وجود می آورد.
بیماری با افزایش درد در ناحیه ی شکم،بالا آوردن خون و اسهال خونی پیشرفت می کند که ممکن است با تجمع مایعات در حفره ی شکمی و خارج از روده ها همراه شود.
علائم سیاه زخم دهانی –حلقی:
تورم گردن
زخم هایی در حفره های دهانی(گاهی روی لوزه ها هم مشاهده می شود)
تب
تورم غدد لنفاوی
عدم توانایی بلعیدن
شوک و مسمومیت خون
میزان مرگ و میر سیاه زخم گوارشی 25 تا 60 درصد می باشد.
منبع:کتاب بحران های هسته ای بیولوژیک و شیمیایی
تدوین:دکتر پورحیدری